Muzeum Podgórza: wystawa Miasto pod kopcem Kraka. Otwarcie - jesień 2017 r.

Jesienią tego roku Muzeum Historyczne Miasta Krakowa w budynku tzw. „Zajazdu pod św. Benedyktem”, przy ul. Limanowskiego, otworzy nowy oddział – Muzeum Podgórza, w którym prezentowana będzie wystawa Miasto pod kopcem Kraka.

Głównym bohaterem wystawy będzie oczywiście Podgórze – miejsce, które z podkrakowskiej osady rolniczej, z przemysłowym potencjałem, w ciągu niespełna 100 lat zamieniło się w nowoczesne miasto, zamieszkane przez świadome, postępowe społeczeństwo; miasto, które w założeniach miało być austriackie, a stało się miejscem, gdzie rozpoczął się proces odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. Na ekspozycji nie zabraknie miejsca dla mieszkańców Podgórza i lokalnych społeczników, w których głowach narodziła się i urzeczywistnia idea Muzeum Podgórza.

Obecnie trwają intensywne prace nad scenariuszem wystawy, na której m.in. zaprezentowany zostanie ważny, choć powszechnie nieznany temat - handel wielicką solą. Odbywał się on na prawym brzegu Wisły, na terenie wsi Zabłocie, należącej od XIV w. do lat 70. XVIII stulecia do miasta Kazimierza, potem miasta Podgórza w monarchii austriackiej. Tutaj w Zabłociu od XVI w. do lat 60. XIX w. działał port i skład soli wielickiej.

Od XIII w. traktem solnym pod Krzemionkami ciągnęły wozy kupieckie z wielicką solą, dowożąc ją m.in. na rynek miasta Kazimierza i Krakowa. Rola tej międzynarodowej drogi handlowo-pocztowej przekładała się w XIX w. na duże znaczenie Podgórza, jako ważnego miasta w polityce gospodarczo-militarnej dworu wiedeńskiego. Sól zwana białym złotem przynosiła poważne dochody cesarstwu austriackiemu, które od I rozbioru Polski zmonopolizowało jej produkcję i sprzedaż.

Temat handlu solą na wystawie przybliży ikonografia – ryciny pokazujące pracę w kopalni wielickiej i techniczne etapy wydobywania soli, składanie beczek i załadunek na powierzchni na wozy prasolskie oraz modele: portu solnego, wozu transportowego, statków przewożących sól i kopie: beczek z solą, bałwanów solnych (krakowskiego i austriackiego), kruchów i „cebrówki” (sól drobna), a też przedmiotów potrzebnych do załadunku. Obraz spławu soli i pracy szyprów pokaże animacja filmowa z użyciem panoramy miasta Kazimierza z końca XVI w., z płynącymi Wisłą galarami, szkutami i komięgami. Port solny tętnił życiem, gwarem, skrzypieniem wozów, odgłosami przetaczanych na statki po drewnianych mostkach bałwanów solnych i beczek, pluskiem wioseł i szumem uderzającej o brzegi wiślanej wody, co będzie słychać na wystawie.

Prezentowane na ekspozycji plany pokażą lokalizację składu solnego i jego rozbudowę w latach 1817-1819. Z tego czasu pochodzi jedyny zachowany do dzisiaj świadek historii portu solnego na Zabłociu – budynek przy ul. Na Zjeździe zwany powszechnie składem solnym; w istocie była to stajnia dla koni, które ciągnęły galary z solą w górę rzeki do Dworów pod Oświęcimiem. Po 1846 r. budynek zajęły wojska austriackie na koszary.

Julian Ursyn Niemcewicz, który w 1811 r. podróżował po Galicji zapisał: „Przebywszy Wisłę jedzie się drogą przez Austriaków robioną, którą rząd nasz wybornie utrzymuje. Miłym było dla mnie widokiem, spotykać mnóstwo wozów naładowanych beczkami i bałwanami soli do Krakowa prowadzonej”.

Partnerem wystawy jest: Archiwum Narodowe w Krakowie.
opr. s/ na zdj. model szkuty i komięgi w XVII w., statki rzeczne używane do transportu soli, oprac. i wyk. Marek Parczyński

źródło: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa