Modernizacja małopolskich skansenów. Trwają prace w ramach projektu Skansenova

Zainicjowany przez Województwo Małopolskie projekt „SKANSENOVA – systemowa opieka nad dziedzictwem w małopolskich muzeach na wolnym powietrzu” wszedł w kolejny etap realizacji. Dzięki projektowi zabytki architektury drewnianej zgromadzone w skansenach na terenie województwa małopolskiego zostaną gruntownie odnowione, zabezpieczone przed pożarami i klęskami żywiołowymi, co zapewni większe bezpieczeństwo i komfort zwiedzającym.

Powstaną także nowe ekspozycje i obiekty do zwiedzania, zostanie poszerzona oferta kulturalno-edukacyjna dla dzieci i dorosłych. Dzięki projektowi będzie możliwe szersze udostępnianie zabytków zwiedzającym i wzmocnienie pozycji skansenów jako nowoczesnych instytucji kultury.

Małopolska jest regionem o jednym z największych skupisk muzeów na wolnym powietrzu w Polsce. Chętnie odwiedzane przez turystów skanseny wymagają jednak ciągłych prac konserwatorskich i modernizacyjnych. W objętych projektem Skansenova dziewięciu skansenach już widać efekty pierwszych prac remontowych i konserwatorskich, które ruszyły w okresie wakacyjnym. Do tej pory zrealizowano działania za kwotę ponad 1 500 000 zł.

Jest to pierwszy realizowany na tak dużą skalę i tak kompleksowo projekt konserwacji i rewitalizacji zabytków drewnianych w regionie. Różnego rodzaju prace będą prowadzone w sumie w 104 zabytkowych obiektach, w tym 4 zostaną translokowane. Kilkadziesiąt budynków zostanie dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, zmodernizowanych zostanie 10 wystaw stałych, a 81 obiektów zostanie zabezpieczonych przed kradzieżą i zniszczeniem.

Całkowity koszt inwestycji to blisko 13,7 mln zł, a kwota dofinansowania z Unii Europejskiej przekracza 9,1 mln zł. Pozostałą część finansują Województwo Małopolskie oraz instytucje kultury i gminy.



DZIAŁANIA W POSZCZEGÓLNYCH SKANSENACH
Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach
W oddziałach Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach trwają prace remontowo-konserwatorskie obiektów Skansenu Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku (m.in. wymiana klepisk, wymiana pokryć dachowych z gontu, impregnacja drewna). Rozpoczęły się także prace konserwatorskie w Zagrodzie Maziarskiej w Łosiu, gdzie jest planowane także przeniesienie obiektu drewnianego, odtworzenie go i zaadaptowanie na cele wystawowe i kulturalno-edukacyjne.

Muzeum Kultury Ludowej w Sidzinie
W skansenie w Sidzinie rozpoczęto wymianę pokrycia dachowego w obiekcie Chałupa Wójta Maja. Stare pokrycie jest stopniowo demontowane i zakładane są nowe gonty. W kolejnym etapie prac przewiduje się konserwację budynku Chałupy Banasika oraz wymianę pokrycia dachowego na budynku Chałupa Anny Kozioł.

Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec
W ramach projektu zostaną wymienione strzechowe i gontowe pokrycia dachowe wraz z konserwacją więźby na dużej części zabytkowych obiektów Muzeum (m.in. okole ze Staniątek, chałupie z Podolsza, domu z Chrzanowa oraz dzwonnicy z Nowej Góry), prace konserwatorskie obejmą także zabytkowy kościół z Ryczowa z XVII w., który jest najcenniejszym zabytkiem drewnianym na terenie skansenu w Wygiełzowie. Poza remontem dachu i zewnętrznego oszalowania drewnianego kościół zostanie wyposażony w nowoczesny, automatyczny system gaśniczy typu „FOG”, który zabezpieczając obiekt za pomocą mgły wodnej, będzie w stanie zapewnić mu pełne bezpieczeństwo przeciwpożarowe. Poza tym kościół zostanie wyposażony w nowoczesny system nagłaśniający, który zwiększy komfort zwiedzających, biorących udział w uroczystościach i wydarzeniach odbywających się w tym najstarszym i najcenniejszym obiekcie Muzeum.

Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu
W nowosądeckim Muzeum prace remontowo-konserwatorskie są prowadzone w Sądeckim Parku Etnograficznym. Rozpoczęto prace przy siedmiu zabytkowych obiektach – sześciu w sektorze pogórzańskim i jednym w sektorze kolonistów niemieckich (w kościele ewangelickim). Roboty w tej świątyni obejmują impregnację powierzchni drewnianych, impregnację dachu gontowego oraz restaurację polichromii sufitowej, na fasetach (wklęsłych narożnikach) oraz na balustradzie empor.
W sektorze kolonistów niemieckich wykonano impregnację znacznej części powierzchni drewnianej i dachu. Trwają prace przy konserwacji polichromii. W sektorze pogórzańskim pracami konserwatorskimi objęto stodołę z Wojnarowej, chałupę i stajnię z Mszalnicy, chałupę i stodołę z Niecwi oraz chałupę z Lipnicy. Wszystkie budynki poddano kompleksowym zabiegom naprawczo-konserwatorskim, które miały na celu zarówno wymianę destruktów, jak i zabezpieczenie powierzchni drewnianych przed działaniem czynników atmosferycznych oraz bakterii, glonów, porostów, grzybów. Na pięciu budynkach wymieniono słomiane pokrycia dachowe, przy niektórych obiektach konieczne było uzupełnienie kamiennych fundamentów. W sierpniu rozpoczęto także remont ogrodzenia Sądeckiego Parku Etnograficznego. Zgodnie z projektem, pracom konserwatorskim
i budowlano-remontowym poddano 2000 metrów bieżących ogrodzenia. Roboty polegały na usunięciu pozostałości stóp, zniszczonych słupków i siatki oraz zastąpieniu ich nowymi elementami ze stali ocynkowanej. Część ogrodzenia poprowadzono nowo wytyczoną granicą. Przeprojektowano także ogrodzenie wraz z dwuskrzydłową bramą od strony Miasteczka Galicyjskiego. Ma ono obecnie postać estetycznych murowanych słupków krytych dwuspadowymi daszkami zrobionymi z impregnowanych gontów łupanych. Pomiędzy słupkami zamontowano masywne, drewniane łaty.



Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Działania projektowe obejmują dwie lokalizacje: Zagrodę Felicji Curyłowej w Zalipiu i Dwór w Dołędze. W pierwszej planowane są kompleksowe prace – restauracja i konserwacja wszystkich budynków zabytkowej Zagrody Felicji Curyłowej, w skład której wchodzą: budynek mieszkalny, obora, stodoła, bróg i studnia oraz chata biedniacka, a także relokacja zabytkowej chaty Stefanii Łączyńskiej na teren Zagrody oraz zakup niezbędnego wyposażenia do obiektu. Już wykonano instalacje zabezpieczeń przeciwpożarowych i przeciwwłamaniowych oraz przygotowano okablowanie pod instalacje kamer telewizji przemysłowej w budynkach. W Dworze w Dołędze jest planowana restauracja i konserwacja zabytkowego budynku dworu oraz spichlerza, a także przeniesienie i montaż zabytkowej chaty drewnianej zmagazynowanej na sąsiedniej działce. W zakres projektu wchodzą roboty budowlane, remontowe, instalacyjne i konserwatorskie, a także zakup wyposażenia niezbędnego do prowadzenia działalności kulturalnej.

Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej

W zubrzyckim skansenie przystąpiono do odbudowy dwubudynkowej Zagrody Pawlaczek z Jabłonki, która w przyszłości będzie udostępniona jako część ekspozycji stałej skansenu – wykonano prace ziemne oraz wylano fundamenty, następne prace będą związane już bezpośrednio ze złożeniem zabytkowej substancji w całość. Równolegle rozpoczęła się budowa ogrodzenia tzw. nowego sektora skansenu, tzn. części, która jest rozwinięciem zubrzyckiego Muzeum. Jej zręby zaistniały już w latach ’90, lecz na faktyczne wcielenie koncepcji w życie trzeba było poczekać do początku XXI wieku – w latach 2008–2012 powstała m.in. niezbędna architektura (drogi, mosty, plac zabaw, instalacja przeciwpożarowa) oraz 8 budynków w ramach programu MRPO „Rozwój Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej”, teraz zaś przyszedł czas na odpowiednie zabezpieczenie: częściowo wykonane z siatki, a częściowo – od strony drogi wojewódzkiej i gminnej – nawiązujące do kształtu istniejącego wokół „starego sektora”, tzn. łączące w sobie elementy drewniane i kamienne, pokryte gontem. Ze względu na charakter prac oraz niesprzyjającą momentami aurę w skansenie mogą występować czasowe niedogodności dla zwiedzających, jednak zarówno inwestor, jak i wykonawca dokładają wszelkich starań, aby były one jak najmniej uciążliwe. Dotyczą one jedynie wspomnianego „nowego sektora”, natomiast najstarsza, parkowa część, z bezcennym Dworem Moniaków, nieustannie zaprasza swoją spokojną, zaciszną atmosferą.

Skansen Drewnianego Budownictwa Ludowego w Dobczycach
Trwa pierwszy etap prac, który obejmuje prace konserwatorskie i restauratorskie przy czterech obiektach zabytkowych skansenu, oraz remont obiektów przeznaczonych na magazyny studyjne. W dalszej kolejności zaplanowano prace zabezpieczające przed kradzieżą i zniszczeniem, zakup trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej oraz modernizację wystawy stałej skansenu.

opr.s/