Festiwal Sacrum Profanum w Krakowie (zdjęcia)

Festiwal Sacrum Profanum Święto muzyki niepodległej odbywa się w dniach 11-17 września pod hasłami: NPDLGŁŚĆ / WLNŚĆ / EMNCPCJ / FNTZMT.

W setną rocznicę odzyskania niepodległości organizatorzy przywołują wspomnienia, dokonują podsumowań, świętują wolność. Czy kultura musi w tym czasie grać drugie skrzypce wobec polityki? Organizatorzy tegorocznej edycji festiwalu Sacrum Profanum przekonują, że wręcz przeciwnie. „To w kulturze nieskrępowana wolność wypowiedzi i niezależność artystyczna mogą doprowadzić do spotkania idei, zasygnalizowania ważnych tematów, stawiania pytań” – wylicza kurator festiwalu Krzysztof Pietraszewski. Rzucone przez niego wyzwanie podjęli liczni artyści. Prawdziwa dyskusja nie rozpocznie się jednak bez naszego udziału.

Cztery motywy przewodnie tegorocznej edycji przykuwają naszą uwagę nie tylko ze względu na brak samogłosek w zapisie (czy rzeczywiście możemy cieszyć się wspomnianymi ideami w pełni? – pytają w ten sposób organizatorzy). Oprócz tego zastanawiamy się: jak ma się NPDLGŁŚĆ do WLNŚĆ? Co niesie za sobą EMNCPCJ? I wreszcie: jaką rolę pełni w tym szeregu FNTZMT? Żeby było ciekawiej, pasma się nakładają – a wątpliwości mnożą. Bez obaw. Organizatorzy nie zostawiają nas bez wsparcia. Nie tylko umiejętnie zaaranżowali dialog pomiędzy ideami, ale też za pomocą trzystopniowej skali wskazują propozycje łatwiejsze w odbiorze (✌), te wymagające od nas większej cierpliwości i zaangażowania (✌✌) oraz projekty najbardziej awangardowe (✌✌✌).

Już pierwszy dzień festiwalu przyniesie zderzenie z większością motywów przewodnich.
Podczas koncertu inauguracyjnego Meduza (11 września, Cricoteka) flecista Dominik Strycharski stawi czoła dwóm mitom. Oprócz tytułowego stwora o wężowych włosach przyjdzie mu zmierzyć się z polskim sonoryzmem.
Punktem wyjścia wieczoru będzie utwór Głowa Meduzy na flet prosty skomponowany w 1992 roku przez Witolda Szalonka, na który Strycharski odpowie napisanym na zamówienie festiwalu Duchem Meduzy. Zapowiada się fascynujący dialog.

Tego samego wieczoru jazz spotka się z muzyką współczesną. W Muzeum Inżynierii Miejskiej szwedzka Fire! Orchestra z udziałem m.in. saksofonisty Matsa Gustafssona odtworzy kompozycję Actions Krzysztofa Pendereckiego z 1971 roku oraz partytury graficzne Bogusława Schaeffera.

Gustafsson, tym razem w wydaniu solowym, pojawi się także 12 września na scenie Cricoteki, gdzie odda hołd swojemu rodakowi Bengtowi Nordströmowi (1936-2000), który przecierał w Skandynawii szlaki free jazzu. Z kolei zainspirowany nim Gustafsson z godną podziwu konsekwencją podąża swoją ścieżką i obecnie sam uchodzi za weterana europejskiej sceny muzyki improwizowanej. W Krakowie Szwed zagra na plastikowym saksofonie altowym typu Grafton, używanym nie tylko przez Bengta, ale również legendy amerykańskiego jazzu: Charliego Parkera czy Ornette’a Colemana.

Można powiedzieć, że duch ostatniego z wymienionych muzyków czuwa nad tegorocznym festiwalem. Coleman był jednym z czołowych zwolenników poszerzania wolności w muzyce, a jego album The Shape of Jazz to Come zgodnie z tytułem wyznaczył nowy kierunek i położył fundamenty pod rozwój free jazzu. Od tego epokowego nagrania nazwę zapożyczył jeden z koncertów Sacrum Profanum. 15 września w ICE Kraków niemiecka grupa Zeitkratzer wraz ze szwedzką wokalistką Mariam Wallentin dokonają odważnej interpretacji jazzowych standardów z pierwszych dekad istnienia gatunku. Tego samego wieczoru nie zabraknie jazzowych akcentów w programie Antagonizmy. U boku mistrzowskiego ansamblu Musikfabrik pojawi się (w postaci jak najbardziej fizycznej) kluczowy twórca europejskiego free jazzu – niemiecki improwizator Peter Brötzmann, który zyskał sobie przydomek najgłośniejszego saksofonisty świata. W Sali Audytoryjnej ICE Kraków usłyszymy kompozycje m.in. Johna Zorna, Anthony’ego Braxtona czy Michaela Wertmüllera.

Hasła towarzyszące festiwalowi sprzyjają budowaniu twórczego napięcia. W spotkaniu brytyjskiego Apartment House, francuskiego muzyka Jérôme’a Noetingera i szwajcarskiego kompozytora Antoine’a Chessexa (koncert Accumulation, 13 września, Muzeum Inżynierii Miejskiej) intensywny dialog między dźwiękami organicznymi i elektronicznymi prowadzi w efekcie do unicestwienia granic między nimi i powstania płynnej całości. Świeże (i głośne!) spojrzenie na muzykę współczesną zaoferuje także orkiestra GGR Betong. Głównym źródłem inspiracji dla Szwedów był polski kompozytor Zbigniew Karkowski, który w latach 80. tworzył w Göteborgu. To właśnie jego kompozycja Doing by Not Doing będzie punktem centralnym spotkania w Małopolskim Ogrodzie Sztuki (14 września). Próbę zmierzenia się z tabu pieniędzy w sztuce podejmie natomiast projekt $półdzielnia (16 września, Muzeum Inżynierii Miejskiej). Krakowski zespół Spółdzielnia Nowa zaprezentuje na Sacrum Profanum program poświęcony drażliwym kwestiom kapitalizmu, komercji i konsumpcji.
W ramach tegorocznego Sacrum Profanum usłyszymy utwory 27 polskich twórców, co jest wynikiem rekordowym w historii festiwalu. Tak długa lista rodzimych nazwisk to nie przypadek. Jedną z przyczyn takiego rozłożenia akcentów jest okrągła rocznica odzyskania państwowości.
Organizatorzy festiwalu i to zagadnienie postanowili jednak ukazać w szerszej perspektywie. Ideę pasma NPDLGŁŚĆ najpełniej ilustruje koncert Ustroje (12 września, Małopolski Ogród Sztuki), którego repertuar, zgodnie z tytułem, układa się w przegląd ustrojów politycznych: poczynając od monarchii, przez totalitaryzm i socjalizm, po demokrację, z zaznaczeniem wpływów matriarchatu. W tym zestawie zwraca uwagę napisany na zamówienie festiwalu utwór Deklaracja. Zygmunt Krauze stworzył go we współpracy z zespołem Hashtag Ensemble, nawiązując do swojej kompozycji Tableau vivant (1982), która była reakcją na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce.

Inne oblicze muzyki współczesnej przedstawią koncerty pasma FNTZMT. To hasło, które pozwoli „odetchnąć” uczestnikom festiwalu i… instrumentom. Aeolian (15 września, ICE Kraków) to bowiem utwór wykonywany na instrumentach wykorzystujących prąd powietrza, nie tylko konwencjonalnych – jak akordeon – ale również specjalnie skonstruowanych na tę okazję przez Kathy Hinde. Artystka sztuk wizualnych wraz z kompozytorką Mają S.K. Ratkje i akordeonistą Andreasem Borregaardem przygotowała audiowizualną instalację pełną odniesień do baśniowych krain. Z tego względu prezentacja zaciekawi pewnie zarówno dojrzałych, jak i młodszych odbiorców.

Festiwalową tradycją stały się już projekty przygotowane specjalnie z myślą o dzieciach w wieku od roku do trzech lat. Tym razem zadania podjęli się: Alicja Morawska-Rubczak (reżyseria), Barbara Malecka (scenografia) oraz Wacław Zimpel (muzyka). W centrum zainteresowania twórców półgodzinnego przedstawienia Blisko (16 września, Cricoteka) znajduje się matrioszka – symbol macierzyństwa, a jednocześnie obiekt kryjący w sobie mnóstwo niespodzianek. Dwoje tancerzy (Paulina Giwer-Kowalewska i Filip Meyer-Lüters) odkryje przed najmłodszymi świat magicznych więzi między ludźmi. Towarzysząca im muzyka zostanie wykonana na żywo.

Bajek słuchają nie tylko dzieci, ale też dorośli czy nawet… roboty. 12 września tradycyjne krakowskie obchody urodzin Stanisława Lema po raz pierwszy zostaną włączone do programu Sacrum Profanum (szczegóły na s. 29 wrześniowego „Karnetu” oraz na oficjalnej stronie internetowej festiwalu).

Z idyllą skojarzymy dźwięki, które usłyszymy w trakcie programu Folk Music (13 września, Małopolski Ogród Sztuki). Koncert przygotowany przez zespół Radical Polish Ansambl w hołdzie Zygmuntowi Krauzemu posługuje się bezpośrednimi cytatami z muzyki ludowej, a organizatorzy tajemniczo zadedykowali go „pewnemu krakowskiemu profesorowi, który nie dostrzegł jeszcze potencjału muzyki folk”. Zostaną także zaprezentowane premierowo kompozycje Agnieszki Stulgińskiej i Sławomira Kupczaka, a wykonają je Olga Kozieł, Maniucha Bikont, Ewa Grochowska i Jagna Knittel oraz zespół Warsztat Muzyczny.

Koncert Żywiół (14 września, Cricoteka) polecamy natomiast tym, którzy obrony przed hałaśliwą rzeczywistością szukają w skupieniu. Elemental II to kompozycja do głębokiego słuchania napisana przez Éliane Radigue za namową Kaspra T. Toeplitza. Radigue, pionierka muzyki elektronicznej, rozstała się na moment z syntezatorami i przygotowała dla francuskiego muzyka utwór na bas elektryczny. Warto zaznaczyć, że wstęp na polską premierę dzieła będzie bezpłatny.

Zacierania tradycyjnych granic obecnych w rzeczywistości scenicznej podejmą się choreografowie Yukiko Shinozaki i Heine Adval z towarzyszeniem muzyki Rolfa Wallina (The Otheroom, 16 września, Małopolski Ogród Sztuki). Powodzenie ich projektu będzie zależeć od publiczności. Widzowie wkroczą bowiem do przestrzeni, w której przemieszczać się będą nie tylko tancerze, ale i muzycy, obiekty oraz… oni sami. Zwyczajowy koncert ustąpi miejsca rytuałowi. I tylko jednego można być pewnym: drugiego podobnego występu w tym roku nie będzie!

Przykładnym wyrażeniem idei EMNCPCJ jest fakt, że organizatorzy Sacrum Profanum zobowiązali się do równego traktowania płci (wśród twórców dzieł prezentowanych na tegorocznej edycji festiwalu 48% stanowią kobiety). Koncert-manifest brytyjskiego kwartetu Arditti zatytułowany Emigranci (17 września, ICE Kraków) niemal w całości opiera się na repertuarze polskich kompozytorek (Elżbieta Sikora, Hanna Kulenty, Barbara Buczek i Jagoda Szmytka). Za ich sprawą zjawisko emigracji, tak istotne we współczesnej Europie, znajdzie odbicie przede wszystkim w relacjach z pierwszej ręki: Sikora od początku lat 80. mieszka we Francji, Kulenty od lat 90. dzieli swój czas między Polskę a Holandię, a Szmytka niemal na stałe przebywa w Niemczech.

Program Sacrum Profanum zamknie opera ahat ilī – Siostra bogów (16, 17 września, ICE Kraków) przygotowana na zamówienie festiwalu. Autorką libretta jest Olga Tokarczuk, która stworzyła je w oparciu o swoją książkę Anna In w grobowcach świata. Pisarka sięgnęła do jednego z najstarszych mitów ludzkości. Jego bohaterką jest sumeryjska bogini miłości i wojny Inanna. W operze wyreżyserowanej przez Pię Partum akcent został jednak przesunięty na jej służącą – ahat ilī. Widowisko pozwoli nam prześledzić trudności bohaterki ze zrozumieniem bogów i stać się świadkami jej nieuniknionej klęski. Libretto Tokarczuk zostało przetłumaczone na kilka języków. W operze z ust postaci ludzkich usłyszymy współczesny język angielski, natomiast postaci boskie i demoniczne będą śpiewać w językach dawnych: akadyjskim, łacińskim, starogreckim, prasłowiańskim oraz azteckim. Muzyka została skomponowana przez Aleksandra Nowaka z wykorzystaniem współczesnych środków wyrazu i nielicznymi zapożyczeniami z muzyki dawnej. Wśród solistów znajdą się: Joanna Freszel, Ewa Biegas, Urszula Kryger, Jakub Monowid, Łukasz Konieczny, Sebastian Szumski, Bartłomiej Misiuda, którzy wykonają partie z towarzyszeniem orkiestry AUKSO i Chóru Polskiego Radia.

Fakty i mity, cisza i hałas, propozycje dla dorosłych i dla dzieci… Siedem dni września zapowiada się wymagająco, ale na pewno nie bezbarwnie. Artyści Sacrum Profanum lubią zaskakiwać – spodziewajmy się zatem zachwytów i kontrowersji, w najlepszej możliwej proporcji. Niech żyje NPDLGŁŚĆ! (bsu)

PROGRAM

11 września
19:00 - Meduza (koncert) / Cricoteka
21:00 - Actions (koncert) / Muzeum Inżynierii Miejskiej

12 września
18:30 - Lem: Urodziny na Sacrum Profanum (spotkanie) / Muzeum Inżynierii Miejskiej
19:00 - Ustroje (koncert) / Małopolski Ogród Sztuki
21:30 - Bengt (koncert) / Cricoteka

13 września
19:00 - Accumulation (koncert) / Muzeum Inżynierii Miejskiej
21:00 - Folk Music (z dedykacją dla Krakowskiego Profesora) (koncert) / Małopolski Ogród Sztuki

14 września
19:00 - Doing by Not Doing (koncert) / Małopolski Ogród Sztuki
21:00 - Żywiół (koncert) / Cricoteka

15 września
11:00 - Aeolian (koncert) / Centrum Kongresowe ICE Kraków
12:00 - Aeolian (koncert) / Centrum Kongresowe ICE Kraków
17:30 - The Shape of Jazz to Come (koncert) / Centrum Kongresowe ICE Kraków
20:00 - Antagonizmy (koncert) / Centrum Kongresowe ICE Kraków

16 września
10:00 - Blisko (teatr muzyczny) / Cricoteka
12:00 - Blisko (teatr muzyczny) / Cricoteka
15:00 - Blisko (teatr muzyczny) / Cricoteka
16:00 - The Otheroom (teatr muzyczny) / Małopolski Ogród Sztuki
17:30 - Spółdzielnia (koncert)/ Muzeum Inżynierii Miejskiej
20:00 - ahat ilī – Siostra bogów (opera) / Centrum Kongresowe ICE Kraków

17 września
19:00 - Emigranci (koncert) / Centrum Kongresowe ICE Kraków
21:00 - ahat ilī – Siostra bogów (opera) / Centrum Kongresowe ICE Kraków

Więcej o festiwalu SacrumProfanum na stronie http://sacrumprofanum.com/

Miasto Kraków i Krakowskie Biuro Festiwalowe
Bilety: 30-80 zł | Karnet: 220 zł (normalny) / 154 zł (ulgowy)


Tomasz Cichocki i materialy prasowe festiwalu Sacrum Profanum