Sztuka w mundurze

Na terenie województwa małopolskiego znajdują się 1254 groby i cmentarze wojenne. Około 400 obiektów pochodzi z okresu I wojny światowej, w tym 333 obiekty to monumentalne cmentarze wojenne wybudowane przez władze austro-węgierskie.

Znajdujące się na terenie Małopolski cmentarze z pierwszej wojny światowej założone w dawnej Galicji Zachodniej stanowią zespół zabytków o znaczeniu międzynarodowym, czego dowodem jest między innymi wpisanie w 2016 roku reprezentacyjnej nekropolii okręgu III (Gorlice) – cmentarza Łużna-Pustki (nr 123) - na listę ustanowionego przez Unię Europejską Znaku Dziedzictwa Europejskiego (European Heritage Label).

- Stoimy na straży tego trudnego dziedzictwa historycznego i kulturowego. „Sztuka w mundurze. Krakowski Oddział Grobów Wojennych 1915-1918” to tytuł wystawy, którą można zobaczyć w średniowiecznych piwnicach Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie. Ekspozycja przygotowana dzięki współpracy Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie i MCK jest już dostępna dla odwiedzających. To nasza powinność, by groby wojenne otaczać szacunkiem i dbać o nie. Bo pamięć jest i musi być zobowiązaniem – mówi wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

We wczorajszej inauguracji wystawy pn. „Sztuka w mundurze. Krakowski Oddział Grobów Wojennych 1915-1918”wzięli udział wojewoda małopolski Łukasz Kmita oraz I wicewojewoda Ryszard Pagacz. Obecna była także Joanna Florkiewicz-Kamieniarczyk – dyrektor Wydziału Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie oraz kuratorki wystawy dr Beata Nykiel oraz dr Agnieszka Partridge.

Opowieść o pracy Oddziału Grobów Wojennych w Krakowie

Wystawa planszowo-obiektowa ukazuje dorobek twórców zgrupowanych w KGA (Kriegsgräberabteilung Krakau). Przybliża sposób pracy Oddziału Grobów Wojennych w Krakowie. Zobaczymy na niej pierwotne plany, mapy topograficzne, liczne – w części dotąd niepublikowane – fotografie z czasów tworzenia założeń cmentarnych, a także ocalałe oryginalne artefakty: rzeźby, krzyże i dzieła sztuki pozyskane podczas remontów cmentarzy.

– Zapraszamy Państwa na przygotowaną we współpracy z MCK wystawę. Zaprezentowano na niej sylwetki projektantów i twórców zachodniogalicyjskich upamiętnień — znakomitych artystów wcielonych do c.k. armii, którym wojna przerwała rozwijanie talentów i zmusiła do realizowania twórczych pasji w ramach KGA. Nic więc dziwnego, że tworzone przez nich cmentarze — pomimo ograniczeń materiałowych i narzuconych przez wojsko zunifikowanych wzorców — stanowią obiekty o wyjątkowych walorach artystycznych. Wystawa przybliża przede wszystkim osobowości twórcze tego zróżnicowanego narodowościowo i stylistycznie grona artystów – dodaje wojewoda.

Na wystawie prezentowane są prace o tematyce wojskowej i codziennej, m.in. szkice dokumentujące życie koszarowe, pejzaże, pola bitew, miejsca tymczasowych pochówków, szkice rodzajowe, druki ulotne, sztuka medalierska. Plansze oraz dzieła plastyczne zostaną uzupełnione o pierwsze wydanie dzieła Rudolfa Brocha i Hansa Hauptmanna „Die Westgalizischen Heldengräber aus den Jahren des Weltkrieges 1914–1915” („Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914–1915”), podsumowującego działalność Oddziału.

Ekspozycji towarzyszy publikacja, która nie jest jednak typowym katalogiem. Wydawnictwo będące dziełem trojga autorów, w tym kuratorek wystawy, przedstawia czytelnikowi wojenne losy Galicji Zachodniej oraz historię powstawania zespołu galicyjskich cmentarzy wojennych w szerszym kontekście austro-węgierskiej propagandy i polityki historycznej. Ukazuje też losy i sylwetki członków KGA, w szczególności tych dotąd mniej znanych, prezentując po raz pierwszy w tak dużym wyborze ich dorobek artystyczny powstały w Krakowie i na obszarze dawnej Galicji Zachodniej w latach 1915–1918.

Cmentarze i groby wojenne pod opieką państwa

– „Groby i cmentarze wojenne pozostają pod opieką państwa” — tak stanowi artykuł 6 ustępu 1 ustawy z 28 marca 1933 roku o grobach i cmentarzach wojennych. Jako administracja rządowa w województwie małopolskim zadanie to realizujemy z wielkim zaangażowaniem. Jest to przede wszystkim wyraz naszego szacunku dla poległych i zmarłych wskutek okrucieństwa wojen lub terroru ustrojów totalitarnych. Mamy również świadomość ciążącej na naszych barkach odpowiedzialności za powierzone nam dziedzictwo historyczne i kulturowe, które zobowiązani jesteśmy zachować i przekazać – podsumowuje wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

- Tylko w roku 2022 Wojewoda Małopolski otrzymał dotację z rezerwy ogólnej budżetu państwa przyznaną przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów w wysokości 3 282 990,30 zł, z której realizowanych jest 12 dodatkowych zadań zarówno w formie udzielonych dotacji samorządom, jak i w ramach wydatków własnych. Od 2015 roku podpisaliśmy porozumienia zadaniowe z 47 samorządami, przekazując dotacje w łącznej wysokości 8 462 210,21 zł. Począwszy od 2015 roku sami prowadzimy również remonty cmentarzy i grobów wojennych, zlecając prace bezpośrednio wykonawcom i nasze wydatki od tego czasu sumują się na kwotę łącznie 7 846 771,66 zł – mówi wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Rewaloryzacja 41 cmentarzy
Ekspozycja „Sztuka w mundurze. Krakowski Oddział Grobów Wojennych 1915–1918” przygotowana została przez Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie w ramach projektu: „Rewaloryzacja wybranych cmentarzy wojennych z I wojny światowej położonych na terenie Brzeska, Tarnowa, Krakowa, Wadowic oraz powiatów bocheńskiego i tarnowskiego, jako zespołu dziedzictwa o znaczeniu międzynarodowym” dofinansowanego z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020.
Projektem objętych jest 41 cmentarzy, a wartość prac wynosi ponad 11 mln zł.

Wystawa będzie dostępna dla zwiedzających od 7 października do 4 grudnia tego roku w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie.

źródło: Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie